Περίοδος 20 – 26 Ιανουαρίου 2022

Η 86^η έκθεση προόδου του Παρατηρητηρίου αφορά το διάστημα 20– 26 Ιανουαρίου 2022 και έχει ως στόχο να διαπιστωθεί κατά πόσο οι τάσεις στους βασικούς άξονες παρατήρησης, που είχαν ήδη διαφανεί από τις προηγούμενες εκθέσεις, επαληθεύονται ή αντιστρέφονται με την προσθήκη ολοένα και περισσότερων επικαιροποιημένων δεδομένων.

Στον άξονα της υγείας και της πολιτικής προστασίας, η τελευταία εβδομάδα εμφανίζει μείωση του κυλιόμενου μέσου όρου των ημερήσιων τεστ, του δείκτη θετικότητας και του δείκτη Rt. Επιπλέον, καταγράφεται μείωση του κυλιόμενου μέσου όρου των ημερήσιων κρουσμάτων, αύξηση του κυλιόμενου μέσου όρου των ημερήσιων θανάτων και μείωση του αριθμού των διασωληνωμένων. Παράλληλα, την τελευταία εβδομάδα καταγράφεται μείωση του κυλιόμενου μέσου όρου των ημερήσιων συνολικών εμβολιασμών, που πιθανόν οφείλεται στην αναβολή των εμβολιασμών στις 25 και 26 Ιανουαρίου στην Αττική και σε άλλες περιοχές λόγω της κακοκαιρίας.

Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος των συνολικών ημερησίων τεστ διαμορφώθηκε σε 7ήμερη κυλιόμενη βάση σε 276.352, από 338.493 στην προηγούμενη έκθεση, εμφανίζοντας μείωση κατά -18,4%. Την τελευταία εβδομάδα, διενεργήθηκαν κατά μέσο όρο 23.486 ημερήσια PCR τεστ και 252.866 ημερήσια rapid Ag τεστ (σύνολο εβδομαδιαίων τεστ 1.934.465). Επιπλέον, στο διάστημα 19 Δεκεμβρίου – 25 Ιανουαρίου διενεργήθηκαν 2.519.398 αυτοδιαγνωστικοί έλεγχοι, από 2.886.111 στο προηγούμενο 7ήμερο.

Σύμφωνα με τον ΕΟΔΥ, ο δείκτης Rt εκτιμάται στις 26 Ιανουαρίου σε 0,95, εμφανίζοντας μείωση  σε σχέση με την προηγούμενη έκθεση (1,14). Τα στοιχεία του ΕΟΔΥ υποδεικνύουν επίσης ότι ο δείκτης θετικότητας μειώθηκε σε 5,69% (το 7ήμερο 17 – 23 Ιανουαρίου), από 6,11% το προηγούμενο 7ήμερο.

Οι πλέον πρόσφατοι χάρτες (27 Ιανουαρίου) του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) κατατάσσουν την Ελλάδα στις χώρες με δείκτη θετικότητας μικρότερο του 4%, καθώς και στις χώρες με τον υψηλότερο δείκτη test ανά 100.000 κατοίκους.

Γράφημα 1: Δείκτης θετικότητας (αριστερά) και Test ανά 100.000 κατοίκους (δεξιά)

Ο μέσος όρος των ημερησίων κρουσμάτων διαμορφώθηκε σε 7ήμερη κυλιόμενη βάση σε 17.752 κρούσματα, από 18.670 στην προηγούμενη έκθεση, καταγράφοντας μείωση -4,9% σε σύγκριση με την προηγούμενη εβδομάδα. Στο εξεταζόμενο διάστημα, το 33,2% των κρουσμάτων καταγράφηκε στην Αττική και το 10,1% στην Θεσσαλονίκη, ενώ τα υπόλοιπα κρούσματα είναι διάσπαρτα σε όλη την επικράτεια.

Πίνακας 1: Κρούσματα ανά ημέρα (κυλιόμενοι 7-ημεροι μέσοι όροι), 26/1/2022

Πηγή: www. Ourworldindata.org

Ο μέσος όρος ηλικίας του συνόλου των κρουσμάτων που έχουν καταγραφεί από την αρχή της πανδημίας είναι τα 35 έτη.

Επίσης, ο μέσος όρος του ημερήσιου αριθμού των θανάτων εμφάνισε αύξηση +8,1% σε 95,7 (από 88,6 στην προηγούμενη έκθεση), ενώ το πλήθος των διασωληνωμένων ασθενών της ΜΕΘ κατέγραψε μείωση -5,4% σε 646 (από 683 στην προηγούμενη έκθεση).

Η πληρότητα σε κλίνες ΜΕΘ/ΜΑΦ για κρούσματα COVID-19 στην επικράτεια παρουσιάζει μείωση σε 84% (από 89% στην προηγούμενη έκθεση). Στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη ειδικότερα, η πληρότητα κλινών ΜΕΘ/ΜΑΦ για κρούσματα COVID-19 ανέρχεται σε 90% και 86% αντίστοιχα (από 92% και 92% αντίστοιχα στην προηγούμενη έκθεση).

Σύμφωνα με τα τελευταία διεθνή δεδομένα (25/1/2022), η Ελλάδα με 2.203 θανάτους ανά 1 εκ. κατοίκους βρίσκεται  στην 13^η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 χωρών. Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος θανάτων ανά 1 εκ. κατοίκους είναι 2.114. Ο ρυθμός διπλασιασμού[1] των κρουσμάτων διαμορφώθηκε σε 59 ημέρες (από 62 ημέρες) και  των θανάτων σε 254 (από 255 ημέρες), σε σύγκριση με την προηγούμενη έκθεση.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Επιτροπής Επιδημιολόγων (25/1/2022), 53 Περιφερειακές Ενότητες (Αιτωλοακαρνανία, Αργολίδα, Αρκαδία, Άρτα, Αττική, Αχαΐα, Βοιωτία, Γρεβενά, Δράμα, Έβρος, Εύβοια, Ευρυτανία, Ζάκυνθος, Ηλεία, Ημαθία, Θεσπρωτία, Θεσσαλονίκη, Θήρα, Ηράκλειο, Ιωάννινα, Καβάλα, Κάλυμνος, Καρδίτσα, Καστοριά, Κέρκυρα, Κιλκίς, Κοζάνη, Κορινθία, Λακωνία, Λάρισα, Λασίθι, Λευκάδα, Λέσβος, Μαγνησία, Μεσσηνία, Νάξος, Πέλλα, Πιερία, Πρέβεζα, Ρέθυμνο, Ρόδος, Σάμος, Σέρρες, Σποράδες, Σύρος, Τήνος, Τρίκαλα, Φλώρινα, Φθιώτιδα, Φωκίδα, Χαλκιδική, Χανιά και Χίος) κατατάσσονται στο επίπεδο πολύ υψηλού κινδύνου (επίπεδο 5) και 14 ΠΕ (Άγιο Όρος, Άνδρος, Θάσος, Ιθάκη, Ικαρία, Κάρπαθος, Κεφαλληνία, Κως, Λήμνος, Μήλος, Μύκονος, Ξάνθη, Πάρος και Ροδόπη) κατατάσσονται στο επίπεδο υψηλού κινδύνου (επίπεδο 4).

Την τελευταία εβδομάδα, ο κυλιόμενος μέσος όρος των συνολικών εμβολιασμών ανήλθε σε 48.064, από 71.064 την προηγούμενη εβδομάδα, καταγράφοντας μείωση -32,4%, που πιθανόν οφείλεται στην αναβολή των εμβολιασμών στις 25 και 26 Ιανουαρίου στην Αττική και σε άλλες περιοχές λόγω της κακοκαιρίας. Ειδικότερα, σε εβδομαδιαία βάση καταγράφεται μείωση -28,7% των εμβολιασμών με τουλάχιστον μία δόση, μείωση -23,3% των ολοκληρωμένων εμβολιασμών και μείωση  -34,5% των εμβολιασμών αναμνηστικής δόσης.

Από τις 27 Δεκεμβρίου 2020, που ξεκίνησαν οι εμβολιασμοί, ο αθροιστικός αριθμός εμβολιασμών στις 26 Ιανουαρίου 2022 ανερχόταν σε 18.930.035, έναντι 18.593.589 στις 19 Ιανουαρίου 2022. Συνολικά έως τις 26 Ιανουαρίου 2022, έχουν πραγματοποιηθεί 7.717.978 εμβολιασμοί τουλάχιστον μίας δόσης, 7.253.048 ολοκληρωμένοι εμβολιασμοί (δηλαδή εμβολιασμοί δύο δόσεων ή μονοδοσικοί εμβολιασμοί) και 4.677.086 εμβολιασμοί αναμνηστικής δόσης. Το παρακάτω γράφημα συνοψίζει της συνολικούς εμβολιασμούς ανά 100 κατοίκους στην ΕΕ των 27 κρατών μελών με το ποσοστό της Ελλάδας να ανέρχεται σε 182,53% στις 26 Ιανουαρίου 2022.

Γράφημα 2: Συνολικοί εμβολιασμοί ανά 100 κατοίκους

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Google Mobility, η κινητικότητα του πληθυσμού την περίοδο μετά την άρση επιβολής του δεύτερου lockdown (14 Μαΐου 2021 – 21 Ιανουαρίου 2022) εμφανίζει μέση αύξηση κατά 32,9 ποσοστιαίες μονάδες (πμ) σε σύγκριση με την περίοδο ενός μήνα πριν την άρση (13 Απριλίου – 13 Μαΐου 2021). Η μεγαλύτερη αύξηση κινητικότητας καταγράφεται κυρίως στα πάρκα και υπαίθριους χώρους (+58,0 πμ), στα μέσα μαζικής μεταφοράς (ΜΜΜ, +38,8 πμ) και στα καταστήματα και στους χώρους εστίασης και ψυχαγωγίας (+33,7 πμ). Παράλληλα, η παραμονή στην κατοικία μειώθηκε κατά -6,8 πμ.

Συγκρίνοντας την μεταβολή της κινητικότητας κατά τη διάρκεια των τελευταίων 7 ημερών (15 – 21 Ιανουαρίου 2022) σε σχέση με το αμέσως προηγούμενο 7ήμερο (8 – 14 Ιανουαρίου 2022), παρατηρούμε μέση αύξηση κατά +7,9 πμ, που αντανακλά αύξηση κυρίως στα πάρκα και στους υπαίθριους χώρους (+17,4 πμ), στα καταστήματα και στους χώρους εστίασης και ψυχαγωγίας (+8,7 πμ) και στα καταστήματα τροφίμων και στα φαρμακεία (+7,1 πμ). Επίσης,  η παραμονή στην κατοικία μειώθηκε κατά -2,1 πμ.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΤτΕ, οι εξαγωγές αγαθών ενισχύθηκαν σημαντικά κατά +58,7%[2] τον Νοέμβριο, ενώ οι εισαγωγές κατέγραψαν ρυθμό αύξησης +70,4%. Εξαιρουμένων των καυσίμων και πλοίων, οι εξαγωγές και εισαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά +43,1% και +41,6% αντίστοιχα. Συνολικά, στο πρώτο ενδεκάμηνο, οι εξαγωγές ανέκαμψαν κατά +36,4%, ενώ οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά +35,6%. Χωρίς τα καύσιμα και πλοία, οι εξαγωγές και οι εισαγωγές ενισχύθηκαν κατά +27,4% και 27,2% αντίστοιχα τους πρώτους 11 μήνες του 2021.

Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία του ΑΔΜΗΕ, η μέση ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας μειώθηκε κατά -1,8% (σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019, προ πανδημίας) το επταήμερο 17 – 23 Ιανουαρίου 2022, έναντι μείωσης κατά -9% το αμέσως προηγούμενο επταήμερο. Συνολικά τις πρώτες 23 ημέρες του Ιανουαρίου 2022, η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας κατέγραψε μείωση κατά -8,3% (σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019, προ πανδημίας), έναντι αύξησης κατά +1,3% τον Δεκέμβριο 2021.

O ρυθμός μείωσης του αριθμού επιβατών διεθνών πτήσεων στο ΔΑΑ το επταήμερο 19 – 25 Ιανουαρίου 2022 διαμορφώθηκε σε -65,5% (σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019, προ πανδημίας), έναντι μείωσης -56,3% το αμέσως προηγούμενο επταήμερο, ενώ ο αριθμός των επιβατών εσωτερικών πτήσεων σημείωσε μικρότερη μείωση κατά -51,7% (έναντι -30,6%). Σημειώνεται ότι ο μέσος ημερήσιος αριθμός επιβατών διεθνών πτήσεων ανήλθε σε 10.843 το επταήμερο 19 – 25 Ιανουαρίου 2022, καταγράφοντας μείωση κατά -19% σε σύγκριση με το προηγούμενο επταήμερο, που πιθανώς οφείλεται σε ακυρώσεις πτήσεων λόγω της κακοκαιρίας. Συνολικά τις πρώτες 25 ημέρες του Ιανουαρίου 2022, ο ρυθμός μείωσης του αριθμού επιβατών διεθνών πτήσεων ανήλθε σε -52,8% (σε σύγκριση με την ίδια περίοδο του 2019, προ πανδημίας), έναντι -40,9% τον Δεκέμβριο 2021.

Ο όγκος ηλεκτρονικών συναλλαγών συνεχίζει να ενισχύεται με διψήφιο ρυθμό για 20^ο  συνεχόμενο μήνα, που ανήλθε σε +30,4% τις πρώτες 21 ημέρες του Ιανουαρίου 2022 έναντι +32,6% τον Δεκέμβριο 2021. Συνολικά, στο διάστημα 1 Μαρτίου 2020 έως 21 Ιανουαρίου 2022, ο όγκος ηλεκτρονικών συναλλαγών εμφάνισε αύξηση +22,7%. Σημαντική αύξηση κατά +39,2% εμφάνισε τις πρώτες 21 ημέρες του Ιανουαρίου 2022 και η αξία των ηλεκτρονικών συναλλαγών, σε συνέχεια της αύξησης κατά +28,7% που είχε σημειωθεί τον Δεκέμβριο 2021. Συνολικά, στο διάστημα 1 Μαρτίου 2020 έως 21 Ιανουαρίου 2022, η αξία ηλεκτρονικών συναλλαγών κατέγραψε ρυθμό αύξησης +14,6%.

Όσον αφορά την εξέλιξη των καταναλωτικών δαπανών με τη χρήση καρτών, τον Δεκέμβριο 2021 καταγράφεται αύξηση +26,5% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 (προ πανδημίας). Σε επιμέρους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, αύξηση τις πρώτες 12 ημέρες του Ιανουαρίου 2022 (σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, προ πανδημίας) καταγράφεται ενδεικτικά στις εταιρίες κοινής ωφέλειας (+173,8%), στα διόδια (+164,7%), στα βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες (+91,6%), στα φαρμακεία (+88,6%), στους φούρνους (+72,4%), στις υπηρεσίες courier (+60,6%), στις υπηρεσίες διαφήμισης (+45,0%), στα super markets και παντοπωλεία (+27,7%), στα μπαρ και καφέ (+15,6%), στους χώρους εστίασης (+15,2%), στα καταστήματα παιχνιδιών (+2,8%) και στις ηλεκτρονικές πωλήσεις (+1,5%).

Τονίζεται πως οι παραπάνω αυξήσεις αντικατοπτρίζουν και μια μεταστροφή των πολιτών σε ηλεκτρονικά μέσα πληρωμών και δεν αποτελούν απαραίτητα ένδειξη αυξημένης ζήτησης.

Στον αντίποδα, μείωση παρατηρείται τις πρώτες 12 ημέρες του Ιανουαρίου 2022 (σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019, προ πανδημίας) στα ταξιδιωτικά γραφεία (-63,8%), στις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών (-44,8%), στις υπηρεσίες μεταφορών (-36,4%), στους κινηματογράφους και θέατρα (-35,8%), στα πολυκαταστήματα (-33,9%), στα καταστήματα ένδυσης (-24,5%) και στα καταστήματα υπόδησης (-17,2%).

Εν κατακλείδι, τα ευρήματα της 86^ης έκθεσης προόδου του Παρατηρητηρίου παρουσιάζουν μείωση του κυλιόμενου μέσου όρου των ημερήσιων τεστ, του δείκτη θετικότητας και του δείκτη Rt, σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα. Επιπλέον, καταγράφεται μείωση του κυλιόμενου μέσου όρου των ημερήσιων κρουσμάτων, αύξηση του κυλιόμενου μέσου όρου των ημερήσιων θανάτων και μείωση του αριθμού των διασωληνωμένων, σε σύγκριση με την προηγούμενη έκθεση. Στο οικονομικό σκέλος, επισημαίνεται η αύξηση των εξαγωγών και εισαγωγών αγαθών τον Νοέμβριο, η μείωση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας τις πρώτες 23 ημέρες του Ιανουαρίου και η αύξηση του όγκου και της αξίας ηλεκτρονικών συναλλαγών τις πρώτες 21 ημέρες του Ιανουαρίου.

Πορεία Κύριων Δεικτών

Της παρακάτω δείκτες συνοψίζεται η πορεία της επιδημίας, της κινητικότητας του πληθυσμού και του άξονα οικονομίας με κύρια έμφαση στην μεταβολή αυτών σε σύγκριση με την προηγούμενη έκθεση προόδου του Παρατηρητηρίου.

Πίνακας 2: Πορεία Κύριων Δεικτών

Ενδεικτικά μέτρα άλλων χωρών για την αναχαίτιση-διαχείριση της πανδημίας

Για να αναχαιτίσουν νέα έξαρση της πανδημίας, της Ευρωπαϊκές χώρες λαμβάνουν επιπλέον περιοριστικά μέτρα για να μειώσουν την μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων. Από την άλλη, υπάρχουν χώρες οι οποίες στα πλαίσια της διαχείρισης της της φάσης της πανδημίας αναπροσάρμοσαν ορισμένα μέτρα με βάση της εξελίξεις σε τοπικό ή/και εθνικό επίπεδο επιτρέποντας λιγότερους περιορισμούς. Ενδεικτικά, αναφέρουμε μέτρα που ανακοινώθηκαν κατά το διάστημα 20 – 26 Ιανουαρίου 2022:

Στην Γαλλία, ανακοινώθηκε στις 20 Ιανουαρίου χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας σε δύο φάσεις από τον ερχόμενο μήνα .Συγκεκριμένα, από την Τετάρτη 2 Φεβρουαρίου δεν θα είναι υποχρεωτική η χρήση μάσκας σε εξωτερικούς χώρους. Επίσης δεν θα είναι υποχρεωτική η τηλεργασία, αν και θα εξακολουθήσει να συνίσταται και θα εναπόκειται σε επιχειρήσεις και εργαζόμενους εάν θα τη συνεχίσουν και σε ποιον βαθμό. Επίσης, θα αρθεί το πλαφόν στα γήπεδα για τον αριθμό των θεατών που μπορούν να παρακολουθήσουν τους αγώνες, ενώ θα χαλαρώσει και το υγειονομικό πρωτόκολλο στα σχολεία. Τα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης θα επαναλειτουργήσουν από τις 16 Φεβρουαρίου.

Στην Γερμανία, αποφασίστηκε στις 24 Ιανουαρίου παράταση των περιοριστικών μέτρων, όπως ο περιορισμός των ιδιωτικών συγκεντρώσεων σε 10 άτομα και η επίδειξη πιστοποιητικού εμβολιασμού με ενισχυτική δόση ή αρνητικού τεστ για την είσοδο σε εστιατόρια. Επίσης, στο Βερολίνο, η δια ζώσης διδασκαλία θα ανασταλεί μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου.

Στην Ολλανδία, ανακοινώθηκε η επαναλειτουργία από τις 26 Ιανουαρίου των μπαρ, εστιατορίων και πολιτιστικών χώρων. Συγκεκριμένα, θα επιτρέπεται η λειτουργία τους από τις 5πμ έως τις 10μμ, με μικρότερη χωρητικότητα και υπό την προϋπόθεση ότι θα τηρούνται οι κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης. Οι πολίτες θα μπορούν, επιπλέον, να παρακολουθούν αθλητικές εκδηλώσεις, να επισκέπτονται ζωολογικούς κήπους, μουσεία και θεματικά πάρκα.

Στην Αυστρία, ανακοινώθηκε ότι το lockdown για όσους δεν είναι πλήρως εμβολιασμένοι έναντι της Covid-19 (που είχε επιβληθεί στις 15 Νοεμβρίου) θα λήξει στις 31 Ιανουαρίου. Ενώ ο περιορισμός στις μετακινήσεις θα αρθεί, οι ανεμβολίαστοι και πάλι δεν θα επιτρέπεται να συμμετέχουν σε μια σειρά από δραστηριότητες αναψυχής, όπως το να πάνε σε ένα εστιατόριο ή να κάνουν μη απαραίτητες αγορές. Επίσης, ανακοινώθηκε χαλάρωση των κανονισμών εισόδου στη χώρα από τις 24 Ιανουαρίου με την απαλλαγή από την υποχρέωση για τεστ PCR όσων έχουν ολοκληρώσει και τον ενισχυτικό εμβολιασμό κατά της Covid-19 και την αφαίρεση 14 χωρών από τον κατάλογο με τις «περιοχές υψηλού κινδύνου».

Στην Ιρλανδία, αποφασίστηκε η άρση σχεδόν όλων των περιοριστικών μέτρων κατά της πανδημίας από τις 22 Ιανουαρίου. Συγκεκριμένα, τα μπαρ και τα εστιατόρια δεν κλείνουν πλέον στις 8μμ, αλλά ούτε ζητούν από τους πελάτες τους πιστοποιητικό εμβολιασμού. Επιπλέον, στους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους η πληρότητα θα ανέλθει εκ νέου στο 100%. Ορισμένα μέτρα όμως, όπως η ανάγκη χρήσης της μάσκας στα δημόσια μέσα μαζικής μεταφοράς και στα καταστήματα, θα παραμείνουν σε ισχύ έως τα τέλη Φεβρουαρίου. 

Στην Δανία, ανακοινώθηκε η άρση από την 1^η Φεβρουαρίου όλων των περιοριστικών μέτρων που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε ισχύ, όπως το υγειονομικό πάσο, η χρήση της μάσκας ή το πρόωρο κλείσιμο των μπαρ και των εστιατορίων.

Στην Σουηδία, ανακοινώθηκε στις 26 Ιανουαρίου η παράταση των περιοριστικών μέτρων σε ισχύ για δύο εβδομάδες. Βάσει των περιορισμών, τα μπαρ και τα εστιατόρια υποχρεούνται να κλείνουν στις 11μμ, ενώ σε μεγάλους εσωτερικούς χώρους ο ανώτατος επιτρεπόμενος αριθμός παρευρισκομένων είναι 500.

[1]Οι ρυθμοί διπλασιασμού υπολογίζονται λαμβάνοντας υπόψη τα ιστορικά στοιχεία των σχετικών χρονοσειρών. Συγκεκριμένα, η μεθοδολογία στηρίζεται στον καθορισμό των ημερών που μεσολάβησαν μεταξύ της παρούσας τιμής και της τελευταίας παρατήρησης στη σχετική χρονοσειρά με τιμή ίση με το 50% της παρούσας τιμής.

[2] Όλες οι μεταβολές που αναφέρονται στο οικονομικό σκέλος αφορούν μεταβολές σε ετήσια βάση (δηλαδή σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους), εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά.