Περίοδος 14 – 20 Ιανουαρίου 2021

Η 33^η έκθεση προόδου του Παρατηρητηρίου αφορά το διάστημα 14 έως 20 Ιανουαρίου 2021 και έχει ως στόχο να διαπιστωθεί κατά πόσο οι τάσεις στους βασικούς άξονες παρατήρησης, που είχαν ήδη διαφανεί από τις προηγούμενες εκθέσεις, επαληθεύονται ή αντιστρέφονται με την προσθήκη ολοένα και περισσότερων επικαιροποιημένων δεδομένων.

Στον άξονα της υγείας και της πολιτικής προστασίας, η τελευταία εβδομάδα εμφανίζει μείωση στον κυλιόμενο μέσο  όρο κρουσμάτων και θανάτων, καθώς και στον αριθμό των διασωληνωμένων.

Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος των ημερησίων κρουσμάτων διαμορφώνεται σε 7ήμερη κυλιόμενη βάση σε 480 κρούσματα, από 637 στην προηγούμενη έκθεση, εμφανίζοντας μείωση 24,7%. Στο εξεταζόμενο διάστημα, το 39,8% των κρουσμάτων καταγράφηκε κατά μέσο όρο στην Αττική, το 11,7% στην Θεσσαλονίκη, ενώ τα υπόλοιπα κρούσματα είναι διάσπαρτα σε όλη την επικράτεια.

Πίνακας 1: Κρούσματα ανά ημέρα (κυλιόμενοι 7-ημεροι μέσοι όροι), 19.1.21

Πηγή: www. ourworldindata.org

Ο μέσος όρος ηλικίας του συνόλου των κρουσμάτων που έχουν καταγραφεί από την αρχή της πανδημίας είναι τα 44 έτη.

Επίσης, ο μέσος όρος του ημερήσιου αριθμού των θανάτων μειώθηκε σε 27,3  (από 36,4 στην προηγούμενη έκθεση) και  το πλήθος των διασωληνωμένων ασθενών στις ΜΕΘ μειώθηκε σε 300 (από 340).

Ο αριθμός των διασωληνωμένων, αν και μειούμενος, καταδεικνύει τη συνεχιζόμενη επιβάρυνση στο σύστημα υγείας. Η πληρότητα σε κλίνες ΜΕΘ/ΜΑΦ για κρούσματα COVID-19 στην επικράτεια παρουσιάζει σταθεροποίηση σε 53% (από 52% στην προηγούμενη έκθεση). Στην Αττική και στη Θεσσαλονίκη ειδικότερα, η πληρότητα κλινών ΜΕΘ/ΜΑΦ για κρούσματα COVID-19 ανέρχεται σε 59% και 67% αντίστοιχα (από 60% και 51% αντίστοιχα στην προηγούμενη έκθεση).

Συμπερασματικά, η κατάσταση στον άξονα υγείας συνεχίζει να απαιτεί πολύ αυξημένη επαγρύπνηση και αυστηρή τήρηση των προληπτικών μέτρων που έχουν ανακοινωθεί.

Ο κυλιόμενος μέσος όρος των τεστ ανά ημέρα διαμορφώθηκε σε 25.554, με 9.682 ημερήσια PCR τεστ και 15.871 ημερήσια rapid Ag τεστ την τελευταία εβδομάδα (σύνολο εβδομαδιαίων τεστ 178.876).

Σύμφωνα με τα τελευταία διεθνή δεδομένα (19/1/21), η Ελλάδα με 529,4 θανάτους ανά 1 εκ. κατοίκους βρίσκεται  στην 23^η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 χωρών. Ο Ευρωπαϊκός μέσος όρος θανάτων ανά 1 εκ. κατοίκους είναι 970. Ο ρυθμός διπλασιασμού των κρουσμάτων διαμορφώθηκε σε 66 (από 59 ημέρες στην προηγούμενη έκθεση) και  των θανάτων σε 48 (από 41 ημέρες).

Συνολικά, με βάση τις προαναφερθείσες τάσεις, ο δείκτης Rt για την επικράτεια στις 20 Ιανουαρίου εκτιμάται από τον ΕΟΔΥ σε 0,87.

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της Επιτροπής Επιδημιολόγων (20/1/2021), από το σύνολο των 74 περιοχών της χώρας, 4 παραμένουν σε κατάσταση συναγερμού λόγω της σημαντικής επιβάρυνσης των νοσοκομείων (Δυτική Αττική, Βοιωτία, Λέσβος και Χαλκιδική) και 4 περιοχές (Πιερία, Κεντρικός Τομέας Αθηνών, Αιτωλοακαρνανία και Ηράκλειο) βρίσκονται σε επίπεδο αυξημένης επαγρύπνησης με τάση επιδείνωσης στα καταγεγραμμένα κρούσματα.

Από τις 27 Δεκεμβρίου, που ξεκίνησαν οι εμβολιασμοί, ο αθροιστικός αριθμός εμβολιασμών στις 20 Ιανουαρίου ανερχόταν σε 107.335, έναντι 64.619 στην προηγούμενη έκθεση. Το παρακάτω γράφημα συνοψίζει τους συνολικούς εμβολιασμούς ανά 100 κατοίκους στην ΕΕ των 27 κρατών μελών με το ποσοστό της Ελλάδας να ανέρχεται σε 1,03% στις 20 Ιανουαρίου.

Γράφημα 1: Συνολικοί εμβολιασμοί ανά εκατό κατοίκους

Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του Google Mobility, η κινητικότητα του πληθυσμού εμφανίζει μέση μείωση κατά 34,3 ποσοστιαίες μονάδες (πμ) στις πέντε δραστηριότητες: 1) καταστήματα, εστίαση, ψυχαγωγία, 2) καταστήματα τροφίμων και φαρμάκων, 3) πάρκα και υπαίθριοι χώροι, 4) χρήση ΜΜΜ και 5) εργασιακοί χώροι, κατά τη διάρκεια του δεύτερου lockdown (7 Νοεμβρίου 2020 – 15 Ιανουαρίου 2021) σε σύγκριση με την περίοδο ενός μήνα πριν την εφαρμογή του (7 Οκτωβρίου – 6 Νοεμβρίου 2020). Αντίστοιχα, η παραμονή στην κατοικία αυξήθηκε κατά 12 πμ.

Η σύγκριση της κινητικότητας κατά τη διάρκεια του δεύτερου lockdown (7 Νοεμβρίου 2020 – 15 Ιανουαρίου 2021) σε σχέση με το πρώτο lockdown (23 Μαρτίου – 3 Μαΐου 2020), καταδεικνύει μεγαλύτερη κινητικότητα στις πέντε δραστηριότητες, κατά 18,9 πμ κατά μέσο όρο. Επίσης, η παραμονή στην κατοικία είναι 7,9 πμ μικρότερη σε σύγκριση με το πρώτο lockdown.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, οι εξαγωγές αγαθών μειώθηκαν κατά -5,7%[1] τον Νοέμβριο, ενώ οι εισαγωγές κατέγραψαν μεγαλύτερη πτώση (-9,1%). Εξαιρουμένων των καυσίμων και πλοίων, οι εξαγωγές αγαθών κατέγραψαν μικρή αύξηση κατά +0,9%, ενώ οι εισαγωγές αγαθών υποχώρησαν κατά -2,1%. Συνολικά στο ενδεκάμηνο, ο ρυθμός μείωσης των εξαγωγών αγαθών ανήλθε σε -12,1% και των εισαγωγών σε -15,3%. Χωρίς τα καύσιμα και πλοία, οι ρυθμοί μεταβολής στο ενδεκάμηνου ανήλθαν σε -3,3% και -7,6% αντίστοιχα.

Όσον αφορά τους πρόδρομους δείκτες οικονομικής δραστηριότητας, σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία του ΑΔΜΗΕ, η μέση ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας υποχώρησε κατά -18,9% το επταήμερο 11 – 17 Ιανουαρίου 2021, έναντι μείωσης κατά -21,2% το αμέσως προηγούμενο επταήμερο. Συνολικά τις πρώτες 17 ημέρες του Ιανουαρίου 2021, ο ρυθμός μείωσης επιταχύνθηκε σε -17,7% έναντι πτώσης -7,1% τον Δεκέμβριο 2020. Tα στοιχεία του Bruegel για την εβδομαδιαία κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας υποδεικνύουν μείωση κατά -7% κατά το διάστημα 4 – 8 Ιανουαρίου 2021, έναντι αύξησης +2,7% την αμέσως προηγούμενη εβδομάδα (28 Δεκεμβρίου 2020 – 1 Ιανουαρίου 2021). Συνολικά, στο διάστημα από τις αρχές Μαρτίου 2020 έως τις 8 Ιανουαρίου 2021, η μέση εβδομαδιαία μείωση στην Ελλάδα ανήλθε σε -3,6% έναντι -3,1% του Ευρωπαϊκού μέσου όρου. Σε χώρες με παρόμοια χαρακτηριστικά, όπως η Πορτογαλία, Ισπανία και Ιταλία τα ποσοστά μεταβολής ήταν -4,4%, -5,5% και -8,1% αντίστοιχα για την ίδια περίοδο.

Διατηρείται ο σημαντικός ρυθμός μείωσης του αριθμού επιβατών διεθνών πτήσεων στο ΔΑΑ το επταήμερο 12 – 18 Ιανουαρίου 2021, που ανήλθε σε -87,6%, έναντι μείωσης -84,6% το αμέσως προηγούμενο επταήμερο, ενώ ο αριθμός των επιβατών εσωτερικών πτήσεων σημείωσε μικρότερη πτώση κατά -73,6% (έναντι -74,4%). Συνολικά, τον τις πρώτες 18 ημέρες του Ιανουαρίου 2021 ο μέσος ημερήσιος αριθμός επιβατών διεθνών και εσωτερικών πτήσεων εμφάνισε μείωση κατά -86,7% και -75,7% αντίστοιχα έναντι πτώσης -87,7% και -80% αντίστοιχα τον Δεκέμβριο 2020.

Ο όγκος ηλεκτρονικών συναλλαγών συνεχίζει να ενισχύεται με διψήφιο ρυθμό για ένατο συνεχόμενο μήνα, που ανήλθε σε +13,6% κατά το διάστημα 1 – 8 Ιανουαρίου 2021 έναντι αύξησης +13,9% τον Δεκέμβριο 2020. Συνολικά, στο διάστημα από τις αρχές Μαρτίου 2020 έως τις 8 Ιανουαρίου 2021, ο όγκος ηλεκτρονικών συναλλαγών εμφάνισε αύξηση +21,9%. Αντίθετα, η αξία των ηλεκτρονικών συναλλαγών μειώθηκε κατά -4,4% κατά το διάστημα 1 – 8 Ιανουαρίου, έναντι αύξησης +7,4% που είχε σημειωθεί τον Δεκέμβριο 2020. Συνολικά, στο διάστημα από τις αρχές Μαρτίου 2020 έως τις 8 Ιανουαρίου, η αξία ηλεκτρονικών συναλλαγών κατέγραψε ρυθμό αύξησης +2,7%.

Όσον αφορά την εξέλιξη των καταναλωτικών δαπανών με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων, η περίοδος 23 Μαρτίου 2020 – 7 Ιανουαρίου 2021 εμφανίζει μείωση -8%. Αξίζει να σημειωθεί ότι το πρώτο επταήμερο του Ιανουαρίου 2021 η μείωση ανήλθε σε -19,9% έναντι -10,8% τον Δεκέμβριο 2020 και -12,6% τον Νοέμβριο 2020.

Σε επιμέρους τομείς οικονομικής δραστηριότητας, αντιστροφή της θετικής τάσης καταγράφεται τις πρώτες 7 ημέρες του Ιανουαρίου 2021 σε σύγκριση με το δεύτερο μισό του Δεκεμβρίου 2020, στις υπηρεσίες courier (-49,4% το πρώτο επταήμερο Ιανουαρίου 2021 από +78,8% το διάστημα 13 – 31 Δεκεμβρίου 2020), στους φούρνους (-12,6% από +49,9%), στα φαρμακεία (-17,4% από +40,1%), στις εταιρίες ενέργειας (-5,5% από +31%), στα διόδια (-20,7% από +30,7%) και στα super markets και παντοπωλεία (-33,2% από +27,9%).

Παρόμοια εικόνα εμφανίζεται και στα βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες (-63,7% το πρώτο επταήμερο Ιανουαρίου 2021 από +206,3% το διάστημα 13 – 31 Δεκεμβρίου 2020) και στα οικοδομικά υλικά (-15,7% από +17,1%).

Σημαντική μείωση συνεχίζει να καταγράφεται στα πολυκαταστήματα (-98,1% το πρώτο επταήμερο Ιανουαρίου 2021 από -93,4% το διάστημα 13 – 31 Δεκεμβρίου 2020), στα ταξιδιωτικά γραφεία (-94,2% από -85,1%), στους χώρους εστίασης (-85,6% από -72%) και στα μπαρ και καφέ (-90,4% από -69,8%).

Στον αντίποδα, σημαντική ενίσχυση εμφανίζεται στα εστιατόρια fast food (+57,9% το πρώτο επταήμερο Ιανουαρίου 2021 από -90,2% το διάστημα 13 – 31 Δεκεμβρίου 2020), στις υπηρεσίες τηλεπικοινωνιών (+41,6% από +67,3%) και στις λογιστικές υπηρεσίες (+48,1% από +30,4%).

Τονίζεται πως οι παραπάνω αυξήσεις αντικατοπτρίζουν και μια μεταστροφή των πολιτών σε ηλεκτρονικά μέσα πληρωμών και δεν αποτελούν απαραίτητα ένδειξη αυξημένης ζήτησης.

Εν κατακλείδι, τα ευρήματα της 33^ης έκθεσης προόδου του Παρατηρητηρίου καταδεικνύουν μείωση στον κυλιόμενο μέσο  όρο κρουσμάτων και θανάτων, καθώς και στον αριθμό των διασωληνωμένων, σε σύγκριση με την προηγούμενη έκθεση. Επίσης, ο δείκτης  Rt για την επικράτεια στις 20 Ιανουαρίου εκτιμάται από τον ΕΟΔΥ σε 0,87. Στο οικονομικό σκέλος, επισημαίνεται η μείωση των εισαγωγών και εξαγωγών τον Νοέμβριο, η πτώση της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στο πρώτο μισό του Ιανουαρίου, καθώς και η αύξηση  του όγκου – και η μείωση της αξίας – ηλεκτρονικών συναλλαγών τις πρώτες 8 ημέρες του Ιανουαρίου 2021.

Πορεία Κύριων Δεικτών

Στους κατωτέρω δείκτες συνοψίζεται η πορεία της επιδημίας, της κινητικότητας του πληθυσμού και του άξονα οικονομίας με κύρια έμφαση στην μεταβολή αυτών σε σύγκριση με την προηγούμενη έκθεση προόδου του Παρατηρητηρίου.

Πίνακας 2: Πορεία Κύριων Δεικτών

Ενδεικτικά μέτρα άλλων χωρών για την αναχαίτιση του 2^ου κύματος

Για να αναχαιτιστεί το δεύτερο κύμα έξαρσης της πανδημίας, πολλές Ευρωπαϊκές χώρες λαμβάνουν επιπλέον περιοριστικά μέτρα για να περιορίσουν την μεγάλη αύξηση των κρουσμάτων. Ενδεικτικά, αναφέρουμε περιοριστικά μέτρα που ανακοινώθηκαν κατά το διάστημα 14 έως 20 Ιανουαρίου 2021:

Στην Γερμανία, αποφασίστηκε η παράταση ισχύος του lockdown έως τις 14 Φεβρουαρίου, η διατήρηση κλειστών σχολείων και παιδικών σταθμών η υποχρεωτική χρήση μάσκας ιατρικού τύπου (όχι υφασμάτινης) στα μέσα μαζικής μεταφοράς και στα καταστήματα και η ενίσχυση της τηλεργασίας.

Στην Γαλλία, αποφασίστηκε στις 14 Ιανουαρίου η επέκταση στο σύνολο της χώρας της απαγόρευσης κυκλοφορίας μετά τις 6μμ με ισχύ από τις 17 Ιανουαρίου και για τουλάχιστον 15 ημέρες. Το μέτρο της απαγόρευσης κυκλοφορίας μετά τις 6μμ ίσχυε πριν σε 25 από τα 101 διαμερίσματα της Γαλλίας.

Στην Ιταλία, ανακοινώθηκε στις 15 Ιανουαρίου μερική αλλαγή των περιοριστικών μέτρων με ισχύ έως τις 15 Φεβρουαρίου. Για όποιον θα φτάνει στην Ιταλία από άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα είναι αρκετό πλέον μόνον ένα γρήγορο τεστ, το οποίο θα πρέπει να έχει πραγματοποιηθεί 48 ώρες πριν από το ταξίδι. Τα λύκεια θα μπορέσουν να ξανανοίξουν από τις 18 Ιανουαρίου με φυσική παρουσία των μαθητών που θα κυμαίνεται από το 50% μέχρι το 75% του συνόλου. Η χώρα θα χωριστεί σε τέσσερις ζώνες, ανάλογα με τον δείκτη μετάδοσης Rt και άλλα επιδημιολογικά κριτήρια. Οι ζώνες, με βαθμιαία αυστηροποίηση των μέτρων, είναι: «λευκή», «κίτρινη», «πορτοκαλί» και «κόκκινη». Σε ό,τι αφορά την μετάβαση σε εξοχική κατοικία, θα επιτρέπεται στους πολίτες που ζουν σε λευκή και κίτρινη ζώνη, θα απαγορεύεται στις κόκκινες, ενώ οι Ιταλοί που βρίσκονται σε πορτοκαλί περιοχή, θα μπορούν να πηγαίνουν στο εξοχικό τους μόνον αν αυτό βρίσκεται εντός του δήμου στον οποίο κατοικούν μόνιμα. Τα καφέ-μπαρ και τα εστιατόρια θα παραμείνουν κλειστά στις κόκκινες ζώνες, θα μπορούν να λειτουργούν μέχρι τις 6μμ στις πορτοκαλί, ενώ θα μένουν ανοικτά και το βράδυ στις λευκές. Μετά από τις 6μμ, στο εξής απαγορεύθηκε το take-away από τα καφέ. Το «φαγητό σε πακέτο» Θα συνεχίσει να επιτρέπεται για τα εστιατόρια. Μέχρι και τις 15 Φεβρουαρίου θα μπορεί να προσκαλεί κανείς μόνο δυο συγγενείς ή φίλους στο σπίτι, μαζί με ανήλικα κάτω των 14 ετών και άτομα με ειδικές ανάγκες. Τα μουσεία, τέλος, θα μπορέσουν να ξανανοίξουν από την Δευτέρα μέχρι την Παρασκευή (με υποχρεωτική κράτηση) μόνον στις λευκές και κίτρινες ζώνες, ενώ αθλητικές εγκαταστάσεις, πίστες του σκι και γυμναστήρια προς το παρόν παραμένουν κλειστά.

Στην Πορτογαλία, ανακοινώθηκε γενικευμένη καραντίνα με ισχύ από τις 15 Ιανουαρίου. Οι νέοι υγειονομικοί περιορισμοί είναι “ουσιαστικά” όμοιοι με αυτούς που ίσχυαν τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, αλλά αυτή τη φορά τα σχολεία θα παραμείνουν ανοιχτά, όπως και τα δικαστήρια και οι εκκλησίες. Η εξ αποστάσεως εργασία είναι υποχρεωτική, όπου αυτό είναι δυνατό. Επίσης, ανακοινώθηκε ότι απαγορεύονται οι εκπτώσεις του Ιανουαρίου στα καταστήματα καθώς και οι συγκεντρώσεις οποιουδήποτε αριθμού ατόμων σε δημόσιους χώρους. Παράλληλα θα αναπτυχθούν περισσότεροι αστυνομικοί έξω από τα σχολεία, τα οποία θα παραμείνουν ανοιχτά, για να αποτρέπουν τους μαθητές από το να μαζεύονται σε ομάδες. Τα Σαββατοκύριακα θα απαγορεύονται τα ταξίδια σε άλλη περιφέρεια, ενώ τα καταστήματα και τα σούπερ μάρκετ θα λειτουργούν λιγότερες ώρες.

Στην Αυστρία, ανακοινώθηκε στις 18 Ιανουαρίου η παράταση του lockdown έως τις 7 Φεβρουαρίου. Παράλληλα, εντείνονται περισσότερο τα προστατευτικά μέτρα, με την απόσταση ασφάλειας να αυξάνεται από το ένα στα δύο μέτρα και τις προστατευτικές μάσκες να γίνονται υποχρεωτικές στο εμπόριο και στα δημόσια μέσα συγκοινωνίας, ενώ καθιερώνεται γενικά η εργασία από το σπίτι, εκεί που αυτό είναι εφικτό.

Στην Ολλανδία, η κυβέρνηση πρότεινε στις 20 Ιανουαρίου την επιβολή απαγόρευσης κυκλοφορίας, για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και απαγόρευση πτήσεων από τη Βρετανία και τη Νότια Αφρική. Από την απαγόρευση κυκλοφορίας, που θα ισχύσει από τις 8.30μμ έως τις 4.30 πμ, θα εξαιρούνται μόνο πολίτες με πολύ πιεστικές ανάγκες. Τα σχολεία και τα καταστήματα που δεν πωλούν είδη πρώτης ανάγκης έχουν κλείσει ήδη από τα μέσα Δεκεμβρίου, μετά το κλείσιμο των μπαρ και των εστιατορίων δύο μήνες νωρίτερα. Το lockdown θα παραμείνει σε ισχύ μέχρι τουλάχιστον τις 9 Φεβρουαρίου.

[1] Όλες οι μεταβολές που αναφέρονται στο οικονομικό σκέλος αφορούν μεταβολές σε ετήσια βάση (δηλαδή σε σύγκριση με το αντίστοιχο διάστημα του προηγούμενου έτους), εκτός αν αναφέρεται διαφορετικά.